Geçmişten Geleceğe Bir Köprü: Arşiv Modası

Kim Kardashian’ın Met Gala’ya Marilyn Monroe’nun ikonik elbisesini giyerek katılmasını; gerisindeki, oyuncunun üç hafta boyunca şeker ve glüten tüketmediğinden elbiseye zarar vermesine uzanan tenkitler silsilesini bir yana bırakırsak, ünlü bir ismin tarihi bir tasarımı arşivlerden çıkarıp yeniden taşıması, onu yeniden kamusal alana sokması olarak yorumlayabiliriz.

Geçtiğimiz Cannes Sinema Festivali’ne Chanel’in Sonbahar/Kış 1993-94 defilesinden çiçek ayrıntılı siyah bir küçük elbiseyle katılan Lily-Rose Depp’in 2019 yılındaki Met Gala’da da tekrar Chanel’in İlkbahar/Yaz 1992 koleksiyonundan zincirli uzun bir dizaynla uzunluk gösterdiğini biliyoruz. Birkaç yıldır Chanel’in vintage kesimlerini giymeyi alışkanlık haline getiren Depp dışında ayrıyeten Bella Hadid’in 2021 Cannes Sinema Festivali’nde Jean Paul Gaultier’nin 2002 yılında İlkbahar/Yaz koleksiyonu için hazırladığı siyah tüllü beyaz dizaynla dikkat çekmesi, Jude Law’un 19 yaşındaki model kızı Iris Law’un geçtiğimiz London Fashion Week partisine kendinden yaşça büyük bir elbiseyle, Versace’nin 2003 Kış koleksiyonu için üretilmiş yeşil bir kıyafetle katılması, Dua Lipa’nın 2023 yılındaki Met Gala’da seçimini Chanel’in 1992 Couture koleksiyonuna ait olan beyaz bir balo elbisesinden yana kullanması; son devirde ünlü isimlerin modaevlerinin arşiv modülleriyle aşk yaşadığının ispatı. Bir Dior tutkunu olan Sarah Jessica Parker da modaevinin arşiv kesimlerini sık sık kullanıyor.

Kırmızı halılarda arşiv kıyafetleriyle uzunluk göstermeyi alışkanlık haline getiren Bella Hadid ise 2022 Cannes Sinema Festivali’ne, Chanel’in Sonbahar/Kış 1986 koleksiyonundan Karl Lagerfeld imzalı siyah beyaz vintage dizaynla katıldı.

Son birkaç yıldır yalnızca ünlü isimler değil kreatif yöneticiler de geçmişe bakıyor, sıfırdan yaratmak yerine çalıştıkları markanın arşivlerini araştırarak vaktinde ses getirmiş, markanın kültürel mirasını ve kimliğini temsil eden modülleri yeniden üretime sokuyor yahut o arşiv kesimlerinden ilham alarak onların izinde yenisini tasarlıyor.

Geçtiğimiz Nisan’da Elliot Grainge ile evlenen Sophia Richie, Chanel’in 1993 Kış koleksiyonundaki bir dizayndan esinlenen couture bir gelinlik giydi.

“Archive Fashion” ismiyle anılan bu fenomenin kreatif yöneticilerin yaratıcılık düşüncesine çok iyi geleceği söylense de mesele yalnızca işten kaçınmak ve kolayı seçmekte değil.

Tasarımcıların 40, 50 yıl yahut çok daha önce üretilmiş bir parçayı yeniden koleksiyonlarına eklemeleri ve bu kesimin yeniden çok sevilip yüksek satış sayılarına ulaşması; o modaevinin vaktinde ne kadar öngörülü olduğunu, markanın yıllar önce bugün hâlâ geçerliliğini koruyacak çağdaşlıkta ve zamansızlıkta bir kesim üretebilecek vizyona sahip olduğunu gösteriyor. Ki bu da markanın kimliğini güçlendirip itibarını artırıyor.

Prestij, markanın o parçayı yarattığı dönem sahip olduğu ihtişamlı günleri hatırlatmasıyla da artıyor. Ayrıyeten arşiv kesimini bugüne taşımak, onu yüceltmek; onu, dünden bugüne değerini kaybetmeyen bir sanat yapıtıyla muadil tutmak ve bundan ötürü modanın sanatla güçlü bağının da altını çizmek manasına geliyor.

Paris’te Dior modaevinin açtığı Galerie Dior müzesi tam da bu bağlantıyı gözler önüne seriyor. Dior, arşivlerinden çıkardığı dizaynlarını bir retrospektif stant aracılığıyla izleyicinin beğenisine sunarken Christian Dior’dan bugüne uzanan kreatif yöneticilerin yaratıcılığında hazırlanan ve markanın kültürel mirasını dile getiren kesimler birer sanat yapıtı gibi sergileniyor.

ARŞİVLERİN İZİNDE HAZIRLANAN KIŞ KOLEKSİYONLARI

Sonbahar/Kış 2023-24 defilesi için Dior’un arşivlerini açan Maria Grazia Chiuri 40’lı ve 50’li yılların beli vurgulayan siluetlerini, Christian Dior’un ünlü bar ceketini ve çok sevdiği çiçek motiflerini, Maison’un ikonik çantası Lady Dior’u parizyen bir ruhla yorumluyor. Arşiv ruhu yalnızca kıyafetlerde değil dekorda da kendini hissettiriyor. Portekizli artist Joana Vasconcelos, Christian Dior’un kız kardeşi Catherine Dior’dan esinlenerek hazırladığı devasa formdaki Valkyrie Miss Dior ile Catherine Dior’un yüreğine ve gücüne gönderme yapıyor. Ayrıyeten mimari formun taşıdığı floral kumaşlar Dior’un çiçek tutkusunu hatırlatıyor.

Dior’un kış koleksiyonundaki kesimler da Monsieur Dior’un 1947 imzalı ikonik bar ceketinden ve markanın 1987 yılındaki couture defilesinden izler taşıyor.

Bu sezon arşivlerden beslenen bir öbür dizayncı da Donatella Versace. Sonbahar/Kış 2023-24 defilesindeki pembe tayyör, koni halindeki sütyenler, eldivenler ve cüretkar dekolteler, markanın Sonbahar/Kış 1995-96 koleksiyonuna göz kırpıyor.

“Özellikle couture tasarlarken Cristobal’ın çalışmasından ve mirasından epey etkileniyorum. Onun mirasını, pahalarını ve ideolojisini savunmak ve güncellemek bu vazifede olmamın en çok önemli sebeplerinden biri” diye anlatıyor Balenciaga’nın kreatif yöneticisi Demna Gvasalia.

Demna Gvasalia Sonbahar/Kış 2023- 24 koleksiyonu için Balenciaga’nın 50’li yıllarını içeren arşivlere daldı ve o periyottan ilham alarak tasarladı.

Gvasalia, Sonbahar/Kış 2023-24 defilesindeki tamamen siyah ilk yedi look ve devamında gelen oversize siluetlerle markanın kurucusu Cristobal Balenciaga’yı onore ediyor, onun kesim ustalığını şimdiki formlarda, mesela pantolonlardan yarattığı özgün dizaynlarda açığa çıkarıyor.

Eylül 2023’te Gucci’deki ilk koleksiyonunu beğeniye sunan Sabato De Sarno’dan dikkat çekecek yenilikçi kesimler beklenebilirdi. Ama De Sarno markanın tarihine ve arşivlerine daldı, bilhassa 2000’lerden ilham alırken Tom Ford’un seksi ve sofistike siluetlerinin, Alessandro Michele’nin gösterişli renk ve dekoratif dokunuşlarının müsaadeden giderek yeni koleksiyonunu hazırladı. Michele ve Ford’dan çok daha evvelki yıllara ait olan Jackie Bag ve zincir çanta, Gucci’nin 60’lardaki imza kayak botları yeniden Sabato De Sarno yorumuyla Sonbahar/Kış 2023-24 defilesinde yerini buldu.

Yıllar önce New York Times’a konuşan Karl Lagerfeld şöyle anlatıyordu: “Chanel tarihi olmadan Chanel olamazdı. İnsanlar Chanel’de gördükleri bir sürü dizaynın benden önce var olduğunu düşünüyor meğer birçoklarını ben yaptım. İşim tam da bu; insanların buna inanmasını sağlamak.”

Lagerfeld burada arşivin değerini ve bir marka bünyesinde çalışan kreatif yöneticinin o markanın tarihi ve kültürel kodlarıyla bütünleşmesinin ne kadar manalı olduğunu savunuyordu.

Öyle ki Granville’deki Christian Dior müzesi, Conservatoire d’Hermes yahut Fondation Saint Laurent gibi oluşumlar, kreatif yöneticilerin markanın arşivlerine dalmalarını ve markanın kimliğiyle ahenk içinde tasarım yapmalarını kolaylaştırıyor.

ARŞİVLERDEN “DİRİLEN” AKSESUARLAR

Ünlü isimlerin de tıpkı markalar gibi arşiv kesimlerini çok sevdiklerini yazının başında vurguladık. Dolce & Gabbana’nın arşiv kesimlerini saklayan ve çeşitli fırsatlarda onları sergileyen Kim Kardashian bu tutkusunu işe dönüştürerek Dolce & Gabbana’nın İlkbahar/Yaz 2023 koleksiyonu için markanın 1987-2007 arasındaki arşiv tarzlarından ilham alarak tam 85 yeni kesim tasarladı. Yaz koleksiyonundan sonra Sonbahar/Kış 2023-24 için de geçmişine dönen ve arşivlerini açan Dolce & Gabbana, 90’lara övgü niteliğinde iç çamaşırı şeklindeki saten, ipek, tül ve dantelden oluşan dişi dizaynlara yer verdi.

Kreatif yöneticiler kıyafet dışında markanın arşivdeki aksesuarlarını yeniden üretmeyi çok seviyorlar. John Galliano’nun 1999 yılında Dior için yarattığı Saddle Bag’inin 2018 yılında Maria Grazia Chiuri tarafından boncuklu ve aplikeli versiyonlarıyla yeniden piyasaya sürülmesi, ilk defa 1984 yılında üretilen Hermes Birkin’in her sezon modaseverlerle buluşmaya devam etmesi; en çok bilinen örnekler arasında.

1997 yılında Silvia Venturini tarafından yaratılan ve Sarah Jessica Parker’ın ikonikleştirdiği Fendi Baguette de arşivlerden daima su yüzüne çıkartılan, daime “diriltilen” bir model. 2020 yılında “Hand in Hand” projesi kapsamında İtalya’nın farklı bölgelerindeki zanaatkarlar tarafından 12 farklı el sanatıyla yeniden yorumlanan Baguette çanta ayrıyeten “And Just Like That…” sineması için pembe payetli haliyle hayranlarını selamladı. Yeniden 1940’ların sonunda doğan, Alessandro Michele’nin markanın arşivlerine dalarak Gucci Bamboo 47 ismiyle yeniden tasarladığı ve bugün hâlâ satışta olan Gucci Bamboo Bag, Chanel’in zincir çantası, ilk versiyonuna 60’larda rastlanan Saint Laurent’nın le 5 à 7 Hobo çantası; her sezon arşivlerden çıkarılarak genç jenerasyonla buluşan modellerden.

SON SÖZ

Tüketim çılgınlığına set çeken sürdürülebilirlikle daha da değer kazanan arşiv modasının, yerelliğin, tarihî kimliğin ve kültürel bedellerin alkışlandığı, modanın sanata öykündüğü, farklı ve biricik olmanın her daim yüceltildiği günümüzde trendden öteye geçip geleceği şekillendireceğine kuşku yok.

Arşiv kesimleri onları vakitsiz yapan kaliteleri, üretim teknikleri ve yaratıcılıklarıyla geçmişten geleceğe köprü görevi görmeye, geçmişleriyle geleceği öngörmeye devam edecekler.

Yazı: Selin Milosyan
Fotoğraflar: Getty Images Türkiye, Launchmetrics Spotlight

ELLE Türkiye Ekim 2023 sayısından alınmıştır.