enflasyonemeklilikötvdövizakpchpmhp
DOLAR
36,1274
EURO
37,7102
ALTIN
3.376,31
BIST
9.779,57
Adana Adıyaman Afyon Ağrı Aksaray Amasya Ankara Antalya Ardahan Artvin Aydın Balıkesir Bartın Batman Bayburt Bilecik Bingöl Bitlis Bolu Burdur Bursa Çanakkale Çankırı Çorum Denizli Diyarbakır Düzce Edirne Elazığ Erzincan Erzurum Eskişehir Gaziantep Giresun Gümüşhane Hakkari Hatay Iğdır Isparta İstanbul İzmir K.Maraş Karabük Karaman Kars Kastamonu Kayseri Kırıkkale Kırklareli Kırşehir Kilis Kocaeli Konya Kütahya Malatya Manisa Mardin Mersin Muğla Muş Nevşehir Niğde Ordu Osmaniye Rize Sakarya Samsun Siirt Sinop Sivas Şanlıurfa Şırnak Tekirdağ Tokat Trabzon Tunceli Uşak Van Yalova Yozgat Zonguldak
İstanbul
Az Bulutlu
8°C
İstanbul
8°C
Az Bulutlu
Perşembe Az Bulutlu
11°C
Cuma Çok Bulutlu
13°C
Cumartesi Çok Bulutlu
10°C
Pazar Yağmurlu
7°C

Bir İsyan Hikayesi: Pembe Feminizm

Kim demiş cicili bicili, fırfırlı fiyonklu, en parlak pembe, uçuşan elbiselerin içinde süzülen hanımlar avukat, doktor, mühendis olamaz diye?

Bir İsyan Hikayesi: Pembe Feminizm
09.04.2024
6
A+
A-

Erkek hükümran iş hayatlarında ciddiye alınmak ismine bir örnek lacivert etek pantolon takım giymeye mecbur muyuz? Toplumun bayana uygun gördüğü roller neden dış görüntü üzerinden belirleniyor? Dahası, pembe renk, sarı uzun saç ve aptallık arasındaki o kanıtlanamayan ama kafadan var kabul edilen irtibatın mantığını çözen var mı?

Yo, bu yeni bir Barbie yazısı değil. İşin aslı bu bir Elle Woods yazısı. Kim mi? Hatırlayalım. Türkçeye “Bu Nasıl Sarışın” ismiyle çevrilen 2001 tarihli ikonik romcom “Legally Blonde”, aynı isimli kitabın yazarı Amanda Brown’ın moda ve makyaj tutkunu bir genç kız olarak Stanford Üniversitesi Hukuk bölümünde okurken yaşadıklarına odaklanıyor. Brown, üniversite hayatı boyunca elinden düşürmediği ve neredeyse kendisiyle özdeşleşen ELLE mecmuasını, kitabının ana karakterine bu ismi vererek selamlamış. Müellif, 2003 yılında San Francisco merkezli haber sitesi SF Gate’e verdiği demeçte şunları söylemiş: “Tüm kıssayı pembe kağıtlara, pembe tüylü kalemimle yazdım.” Sinema, ayrıcalıklı bir ailede büyümüş, hayatı giysi kuşam, alışveriş ve tasasızlık üzerine kurulu genç bir kız olan Elle’in erkek arkadaşı tarafından zeki, maksatları olan diğer bir bayan için terk edilmesiyle başlıyor. Onu geri kazanmak için Stanford Hukuk bölümüne giren kahramanımız, perma bakımı bilgisi sayesinde bir cinayet hadisesini çözüp bu alanda ne kadar yetenekli olduğunu keşfediyor. Aktris Reese Witherspoon tarafından ölümsüzleştirilen Elle Woods’un kostümleri, saç tarzı ve aksesuarları; tüm dünyada lise ve üniversite çağındaki gençlerin hayatına sızdığı 2001 yılında, artık “Y2K” olarak isimlendirilen tarzın de öncülerinden biri olmuştu. 2003 yılında çıkan devam sineması birincisi kadar ilgi görmese de ana karakter hafızalarda hep canlı kaldı. Tabii Elle karakterini bu kadar parlatanın 90’larda dünyayı saran minimalizm akımının artık doygunluğuna erişmesi olduğunu görmek önemli.


Feminizmin tek tip yahut renkte olmadığını, herkesin göründüğünden fazlası olduğunu hafif bir lisanla anlatan ‘Legally Blonde’, ismini ELLE mecmuasından alan Elle Woods karakterinin kıssasıyla bayanların birlikteyken daha güçlü olduğunu da vurguluyor.

Bu dönem, Amerikan siyasetinde esneklik ve sadelik yanlısı Bill Clinton periyodunu işaret ediyor. Moda tahlili yaparken dünyayı yöneten güçlerin politik ve sosyolojik gelişmelerinden bağımsız kalınamayacağını bu sayfalarda hep tekrar ediyoruz. Aynı şekilde 2009’da başlayan (bir öbür Demokrat) Obama periyoduyla bu sefer gerçek hayattan bir hukukçu, Michelle Obama’nın gösterişten uzak, sade tarzı dünya modasında faal oldu. Zaman süratle akarken sosyal medya ortaya çıktı, Elle Woods kızları anne oldu, Covid-19 pandemisine gelindiğinde onların çocukları olan Z kuşağı, artık annelerinin sandıklarını karıştırıp buldukları “antika” kıyafetlerle TikTok yayınları yapacak kadar büyümüştü. Sonuç olarak 2023 yazında ister Barbie’ye, ister Elle Woods’a atfedin, pembe, bir sefer daha mevcut tüm eğilimleri ezip geçerek, “Güç bende artık” dedi.


Dünyanın en tesirli bayanlarından Michelle Obama, ‘Becoming’ isimli kitabıyla tüm dünyadaki bayanlar için bir ilham kaynağı olmayı başardı. Yeryüzünün bayanlar ve kız çocukları için hâlâ tehlikeli bir yer olduğunun ve cinsiyet eşitliği için mücadelenin değerini sık sık dile getiriyor.

CİNSİYET ÜZERİNDEN GÜÇ TARİFİ

Yükselen pembe rüzgarının tesiriyle Legally Blonde 3 çekildi çekilecek derken Barbara Millicent Roberts isimli hep 19 yaşında kalan pembe aşığı öbür bir genç kadın, yani dünyanın en ünlü bebeği Barbie, milenyum başında mükemmel ölçülere sahip vücudu, dolgun saçları ve bebeksi yüzüyle ulaşılmaz bir güzellik anlayışını temsil ettiği gerekçesiyle tıkıldığı kutusundan çıkıp dünyaya bir sefer daha göz kırptı, 1959’da ilk ortaya çıkışındaki feminist anlayışı dünyaya hatırlattı.

Film, gişe rekorları kırdı, kostümleri ve bebeğin sunuluş formu 2001 Elle Woods tartışmasını yeniden başlattı: Ultra feminen olarak görülen ögeler; pembe, sarı, janjanlı renkler, bele oturan uçuşan etekler, puantiye ve fırfırlar, ince topuklu ayakkabılar iş hayatlarında muvaffakiyetin önünde bir mahzur mi? Bu ayrıntılar, bayan olduğumuz, bundan ötürü zayıf olduğumuz ve erkek hükümran dünyada onlarla baş edemeyeceğimiz izlenimini mi uyandırıyor? Yani bu görüntü feminizmin düşmanı mı?


1960’larda bayanların gardırobunda bir ihtilal yaşandı; modacı Mary Quant, küçük eteği bir ‘isyan etme’ biçimi olarak modaya dahil etti. Küçük eteğin yaygınlaşması ikinci dalga feminizm hareketi ile eşzamanlı yaşanırken, bayanlar cinsellikte özgürleşme periyoduna giriyor ve küçük etek bunun sembollerinden biri oluyordu.

Nevada State Üniversitesi’nden sosyoloji profesörü Gwen Sharp, doktora yaptığı 2010 yılında Batı toplumlarında “zayıflık” tabirinin neye muadil görüldüğünü araştırmış ve İngilizce konuşan şahısların lisan bilgisi alanında çok güvendiği online sözlük thesaurus.com’da bu kelimeyi aratmış. Eş manalı söz sonuçları arasında, efemine, feminen ve bayan sı sıfatlarının bulunması, 21. yüzyılı tecrübe etmekte olan bir toplumun nahoş durumunu tüm açıklığıyla gözler önüne seriyor. Aykırısı ise “güç” sözü için geçerli. Eş manalı sözler arasında eril, geniş omuzlu, erkeksi, maskülen, viril yer alıyor. Gwen Sharp, “zayıflık” aramasında karşısına çıkan effete sözü üzerinde bilhassa duruyor. Bu söz günümüzde Türkçeye yorgun, bitkin gibi çevrilse de aslında ex-fetus’tan türemiş, yani düşük yapmış yahut kısır kadın, cinsel açıdan isteksiz manalarına geliyor. Sharp, “Gücün erkeksi olmakla, zayıflığın ise şehvetsizlikle ilişkilendirilmesine dikkat edin” diyor ve ekliyor: “Tabii ki, erkekleri ve erkekliği etkin seks arayışıyla da ilişkilendiriyoruz, halbuki bayanların etkin olarak cinsel değil, takip edilen olması bekleniyor. Bu, lisanın erkekliği ve erkekleri kadınlık ve bayanlara göre nasıl ayrıcalıklı kıldığının kusursuz bir örneği.” 2024 itibarıyla sitenin hafızasından bu tanımlar silinmiş. Fakat bu, ne yazık ki, toplumsal hafıza için geçerli değil.


Kendi gücünü bayan haklarını desteklemek ve cinsiyet eşitliği konusunda farkındalık yaratmak için kullanan moda tasarımcılarından biri de Diane von Furstenberg. 2019 yılında 8 Mart Bayanlar Günü için ressam Ashley Longshore ile işbirliği yaparak bir sanat koleksiyonu çıkarmıştı. Koleksiyonun odağında, güçleri ve başarılarıyla kendisine ilham veren bayanların portre çizimleri vardı.

FEMİNİZM NE DİYOR?

Günümüzde feminizm dendiğinde herkesin aklına farklı tariflerin gelmesi tesadüfî değil. 19. yüzyılda başlayan ilk dalgadan sonra toplumsal değişimlerin tesiriyle feminizm de kendi içinde farklı segmentlere ayrıldı. Örneğin liberal feminizm, bayanların toplumsal, siyasi ve ekonomik eşitliği için yasal ıslahatları ve imkan eşitliğini savunurken; radikal feminizm, cinsiyet rollerini ve erkek hâkim yapıları kökten değiştirme maksadını güdüyor. Sosyalist feminizm, kapitalist sistemdeki sınıf ve cinsiyet ayrımcılığı üzerine ağırlaşırken, postmodern yani güncel feminizm, üniversal bayan kavramının tek bir tarifinin olamayacağını savunuyor. Postmodern feminizm, tek bir doğrunun olmadığını, farklı bayan tecrübelerine ve seslerine yer verilmesi gerektiğini vurguluyor. Pekala üstteki soruya dönelim; bu tariflere bakıldığında ultra feminen moda, feminizme zıt bir duruş mudur? Yanıt net, hayır. Çünkü feminizm, öncelikle bayanların kendi vücutları ve giysi biçimleri üzerinde tam hak sahibi olmalarını savunuyor. Bu nedenle, bir bayanın ultra feminen bir giysi üslubu tercih etmesi, feminizmin temel prensipleriyle çelişmez, aksine bir bayan herhangi bir moda şeklini tercih ettiğinde, bu onun şahsî tercihi ve tabiridir.

Bu ifade feminizm tarafından desteklenir. Bayanlara yüklenen kalıp yargıların, bundan ötürü kadınsı görünüşün cinsiyet rollerini güçlendirdiğini ve önünde sonunda bayanları baskı altına aldığını düşünen feministlerin olduğu bir gerçek. Lakin feminizmin temelde özgürlükçü bir yaklaşım olduğunu ve bayanların kendi seçimlerini özgürce yapmalarını, şahsî sözlerini desteklediğini unutmamak gerekiyor. Bu açıdan kendi istediği şekilde giyinen her kadın, ister pembe, ister siyah, feminizme hizmet eder. Yazıyı bir Elle Woods repliği ile bitirelim.

Elle: “Buyrun, özgeçmişim…”
Profesör Callahan: “Ama bu pembe?!?”
Elle: “Ah, evet, hem de kokulu. Ve bence bunlar ekstra değer katıyor. Sizce de o denli değil mi?”

DIOR’un Feminen Feminizm Vurgusu

Kadınsı çizgilerin, ultra feminen görünümün klasikleşmiş markası dıor, modanın gücünü tarihte ilk defa toplumsal fayda ile gerçek manada birleştirmeyi başaran marıa grazıa chıurı’nin eliyle “feminen feminizm” kavramının yaratıcısı olarak şimdiden 21. Yüzyılın ilk yarısına damgasını vurdu.

“Sanatta yenilik lakin ihtilalle mümkün olur. Sanatın gerçeklikle yüzleşmesi, insanın yer çekimini lakin başının üstündeki tavan çöküverdiğinde fark etmesi gibidir” diyor 20. yüzyılın en faal kültür teorisyenlerinden biri kabul edilen Rus muharrir ve eleştirmen Viktor Shklovsky. Ortaya çıktığı dönem için şaşırtan, yeni ve ilham verici olan her akım, toplumlar tarafından kabul görüp birer norm haline geldiği anda pırıltısını yitirip mekanikleşir. Bilhassa söylediği söz edilen estetik normlar olduğunda kabul görmüş formüllerin sorgusuz sualsiz tekrar tekrar uygulanması bir süre sonra yaratıcılıktan uzaklaşmak ve kendini tekrarla yüzleşmeye mahkum. Belli bir estetik anlayışının öncüsü olmuş ve artık klasikleşmiş moda markalarının onlara muvaffakiyet getiren formülle oynaması ise son derece tehlikeli ve yürek gerektiren bir durum.

1946’da kurulan ve 1947’de ultra feminen New Look’u tanıtan ve modada şık kum saati siluetinin simgesi haline gelen Dior, kuruluşundan 70 yıl sonra bayanlar için tasarım yapma işini ilk defa bir bayana bıraktı. Artık büyük bir moda efsanesi olan Maria Grazia Chiuri, dünyaya tam da Shklovsky’nin seveceği türde bir ihtilalin giriş, gelişme ve sonucunu izletti. 2016’da sergilenen bu ilk koleksiyonda Chiuri modayı elitist ve kısıtlı kitlelere hitap eden bir olgu olmaktan çıkarıp onun politik, felsefi, edebi her düşüncenin görsel manifestosu olabileceğini kanıtladı; feminen çizgiler feminizm ile buluştu. Genel olarak bulutsu, hafif yahut bilakis yabanî hayallerin sahnesi olan podyum tahminen de ilk defa gerçeklikle yüzleşti, onu aldı ve moda dünyasının yüzüne çarptı. Dior takımındaki terzilerden pazarlama asistanlarına kadar tüm bayanlar kampanyanın yüzü oldular. 2019 Sonbahar koleksiyonunda ise Chiuri, Amerikalı radikal feminist müellif Robin Morgan’ın 1984 tarihli Sisterhood is Küresel ismindeki antoloji kitabının başlığını sloganlaştırdı. Markanın politik mesajları sürekli daha derinleşti, dünyayı feminizm hakkında yalnızca farkındalığa değil, kendini eğitmeye de teşvik etti.

Modanın bayanları güçlendirme ve kişiselliklerini ifade etmelerini kolaylaştırma konusunda her geçen gün daha büyük bir sorumluluk taşıdığına inanan Chiuri, 2024 İlkbahar-Yaz koleksiyonunda, feminenlik ve feminizm arasındaki bağı daha da derinlemesine araştırıyor. Tarihte ataerkil dünyanın kısıtlamalarına ve onun normlarına meydan okuyan ve cadıları da içine alan asi feministlere bir hürmet duruşu niteliğindeki koleksiyon, Paris Moda Haftası’nda İtalyan sanatçı Elena Bellantoni’nin bayanları evvelden tanımlanmış rollere hapseden stereotipleri reddeden “NOT HER” isimli anıtsal, sürükleyici enstalasyonunun önünde sergilendi. Fuşya ve sarı renklerin hakim olduğu video yerleştirmesi için Bellantoni 1940’lardan günümüze kadar yazılmış reklam sloganlarını incelemiş ve aynı tonda cinsiyetçiliği vurgulayan 24 yeni reklam hazırlamış. Birbiri arkasına sıralanan görsel ve sloganlar, pop-art estetiğine sahip.


Yazı: Afife Selen Selçuk
Fotoğraflar: Launchmetriıcs Spotlight, Getty Images Türkiye
ELLE Türkiye Mart 2024 sayısından alınmıştır.

ETİKETLER: , , , ,
Yorumlar

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yukarıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.